
ZORAM LONEITU Volume 61 Issue No.1: JULY - SEPTEMBER, 2018
Lawngleng lian leh te deuhin luiah thalai an vak vel tawh ang a, tui an thiam hlawm dawn si
a, Tuirial phei chu a kuam a zau deuh a, chuti em ema thuk a awm si lo, an inbeng per mai
mai dawn a ni. Tlaiah lenin sangha an man ang a, tura hrai leh engemawa man tih vel chu a
awm dawn si lo va. Kan sawrkarin luipui hrut chia kawng siam nachang an hria ang a,
electric min rawn chhit ensak ang a, in tinah current a lo lut ang a, fan a vir vut vut mai dawn
a ni. Chu bakah Development Infrastructure tih nachang an hre thuai ang a, khawizu leh
hnute tuia luang ram kan hotute Pu C. Lalzarliana, Ph.D hovin min dinsak mai dawn a lawm.
Ram chhe laiah Teak kan phun duh chauh dawn a ni.
Hei kan hotute hi phai rama zir an ni a, thil awmzia hi an hre em em a ni. Min
hruaituten Aizawlah experience an nei tha tawk tawh a, a mi chengte leh a tui mite kan tam
deuh phei chuan kawngpui chu an siam zim duh ka ring lo va, lui mam chin phei chu
lawngleng kal theihin min siamsak em emin ka ring a, kan harh chhuah hun a nghahhlelh
awm ngei mai. Oil Palm te, Fu te, Ser chi hrang hrang te leh thlai bul hralh chi te; thlai hralh
chi tuna phai atanga kan lak thin leh a dangte pawh a tha duh vek a ni. Kuhva leh a dangte
chu ka la sawi rih lo zawk a ni.
Amaherawhchu, hetiang hlawhtlinna nei tur chuan kan ram hruaituten tan min laksak
a, ruh taka rilru an hman a ngai a, hriselna lam leh Education lam thlengin heh pet chunga tan
an lak a ngai a ni. Chu lovah hei kan hria a, Aizawl veng hrang hrangah Inrinni emaw hun
awl remchanga tual phiat tur leh engemaw hnatlanga kan thawh thin ang hi Zofa tlawmngai
awmkhawm chuan chu lai ramah chuan zingkarah emaw hma kan la ang a, mahni in hual
chhung a ni theuh dawn si a, kum hlun taka that tlanna a ni ang a, hmasawnna hlir,
hmasawnna hlir a lo ni ang. Fu chingtute lah chu kan tam dawn si a, Agriculture Officer-te
pawh he lai hmun tlawh chakin an rilru an siam ang a, tlaia an lo thlen leh fu tui distilled kan
lo pe ang a, an lunglen tizualtu a ni ang. A lui dung tluana awm tur Zofate kan harhchhuah
hunah chuan kawng a tha si ang a, in singkhat zel kan tlar put mai dawn a ni. Ruahmanna
tlangpui zawh a nih hnu chuan Ration Card te chu ‘ka ha’ tih a ni tawh ang.
Aw zoram, lo ding chhuak la,
I tan khua a var dawn ta …… tih hlan kan va nghakhlel em!!
Kum 2000 hma lama Agriculture Department-a kan thawh ve lai chuan tui hle mah
ila, leilet neitute leh ser huan neitute khua kan fan changin kan zawt thin a, “Khawiah nge
leilet in siam?” kan ti a, leilet buatsaihtute chuan “Khutah, mel 3 vel zet a ni ang,” an ti mai a,
hlawhtling tak tak zia an ni lo. Ka sawi ang khian luipui kamah Zofa, mi tumruhte
awmkhawm chuan in bul hnai maiah emaw rei lo tea thlen zung zung a chang dang kan lova
nghet taka neih a nih loh chuan a hlawhtling ngai lo. Chuvangin loneitu i nih chuan nghet
takin bei nasa mai rawh. Chhura angin, a sen reng reng i hlau tawh lo vang u.
Agriculture (Horticulture huamin)-ah tui taka thawktute tan hlawhtlinna a awm
Hmasawn nana tia kan hotuten hma an lo lak hian hmasawn tir min tum bera ten
tanpuina ngawt beiseia tui vak lova kan lo thawk hi hlawhchhamna bul a ni fo. Hun liam
taah phei chuan mahni ramchhung kawngte kha kan laichhuak zak a, feh kawng lam khan.
Lo neih dan hlui (Shifting Cultivation)-ah khan lo zau deuh deuh neiin kan inchawm thei a,
tunah chuan bawngtuthlawh cheh khatah tanpuina kan beisei nghal a, a hmunah Field
Workers thiam ngei min kawhhmuh kaltlangin hma i la zel tawh ang u. Mizoram hi kan ram
a ni lo em ni? Nge, kan chak lo ta thut zawk? Tu te emaw chu an lo nem deuh a ni thei,
mahse Mizo tam ber chu ‘Tlawmngai Hnam’ kan ni, ni a sat leh Herawt ang, ruah a sur leh
chakai ang kha kan ni ta lo em ni? Mi ram a ni lo ve. I fa, i tuchhuan thlenga i ram a ni tawh
ang, kan ti a ni lawm ni? Tanpuina ringawt uma lo/huan/leilet kan siamte hi a dik lo, taima
taka kan thawh atanga hlawhtlinna kha a ni lawm ni kan target chu? Ar hmai tia lek lekah
phulubatin engzat nge thar ang? Min thlahtute kha i thlir kir hret teh ang, buhzem lian tawk
nen, thlai thar engemaw zat nen an thu a sin! Tunah heti zat Agriculture lama thiamna nei
min zirtirtu tur kan nei reng a, ril tam reng tan hma a sawn theih tak tak loh tihte chu Mizo